Zaterdag 12 mei hield De Vertalersgeluktournee voor de eerste maal halt in Centre Céramique te Maastricht. Met een volledig volle zaal lijkt het erop dat er volgend jaar zeker een vervolg zal komen. De Vertalersgeluktournee wordt jaarlijks georganiseerd naar aanleiding van de Europese Literatuurprijs. Deze prijs wordt dit jaar voor de achtste keer uitgereikt en bekroont de beste, hedendaagse roman die uit een Europese taal in het Nederlands is vertaald. Met twintig genomineerden kan je in iedere stad die ze aandoen andere vertalers aan het woord horen. In Maastricht stonden Yond Boeke (De acht bergen), Liesbeth van Nes (De Weense sigarenboer) en Paula Stevens (Max,Mischa & het Tet-offensief) op het programma

Hoewel ik heel erg mijn best heb gedaan om de drie boeken voor het evenementte lezen voor het evenement, is het mij toch niet gelukt. Max, Mischa & het Tet-offensief was net iets te lang om op zo een korte tijdspanne uit te krijgen. Dat kan mij best vergeven worden aangezien de vertaalster zelf zei dat dit boek het formaat en het gewicht heeft van een baksteen. Hopelijk geraak ik er binnenkort wel nog doorheen.

De namiddag werd ingeleid door Nicolette Hoekmeijer, zelf ook literair vertaalster. Ze zet meteen de toon voor het verloop van deze namiddag: geestig en gemoedelijk. Hoewel ze vertalers vaak vergelijkt met een ander beroep, heeft ze deze maal besloten om het over een andere boeg te gooien. Vertaler zijn is namelijk ook een vak op zich. Terecht, want zoals later in het panelgesprek nog aan bod komt, wordt de vertaler vaak over het hoofd gezien. (Tenzij de lezer hen natuurlijk op een foutje kan betrappen. Dan sturen ze maar al te graag een brief, mail of postduif naar de vertaler.)

Vertaler zijn vraagt kennis, kunde, vakmanschap en creativiteit.

Yond Boeke mag de spits afbijten. Samen met Patty Krone vertaalde zij de Italiaanse bestseller De acht bergen. Yond spreekt met volle overtuiging en met veel liefde over de vertalersgelukjes: dat ene woord vinden dat perfect in de zin past, of een hele mooie vondst vinden om die moeilijke passage te vertalen naar de Nederlandstalige cultuur. Ook de lezer maakt een heel groot deel uit van dat vertalersgeluk. Wat begint als een ode aan die lezer, mondt al snel uit in een bloemlezing van de grappigste (en meest vergezochte) commentaren van aandachtige lezers.

Ook de Vereniging van Nieuwe vertalers is aanwezig en zorgt voor een kort intermezzo.  Toevallig gaat het over een boek dat net bij Clavis (mijn stageplek) is verschenen en kom ik dus geheel onverwacht een van mijn collega’s (= een van de vertaalsters van dat boek) tegen. Op het einde gaan ze allebei dood van Adam Silvera zorgde tijdens de vertaling voor enkele kleine discussies. Hoe kan je sommige nieuwe woorden het best naar  het Nederlands vertalen zonder dat er veel van betekenis verloren gaat? Er werd even bij het publiek gepolst wat zij nu eigenlijk de beste vertaling vonden, maar de meningen waren een verdeeld. Het ludieke tussendoortje was ideaal om daarna verder te gaan met het zwaardere geschut, die baksteen van Harstad.

Ook Paula Stevens moet het zonder collega Edith Koenders – met wie ze Max, Mischa & het Tet-offensief vertaalde – doen. Hoewel ze misschien minder ludiek uit de hoek komt dan de overige twee sprekers, weet ze met haar passie voor dit boek iedereen te boeien. Ze gunt ons een kijkje in het hoofd van Harstad, die een culturele spons blijkt te zijn en zijn romans vol verwijzingen stopt. Dat kan al eens problematisch worden, want hij doet het zowel rechtstreeks als verborgen. Daarnaast is het bij hem moeilijk om realiteit en fictie van elkaar te onderscheiden omdat hij, zoals het een meesterverteller betaamt, alles zo tot in het detail uitwerkt dat de vertaalsters soms op zoek gingen naar een boek op Amazon en er dan achterkwamen dat het helemaal niet bestond. Met zijn 1230 pagina’s is dit boek al heel wat om te vertalen, maar elke zin moet met een vergrootglas bekeken worden om toch maar zeker niks te missen.

Als laatste is het de beurt aan Liesbeth van Nes, een vertaalster met een plan. Vanuit de titel van haar boek – waar ze toch even mee geworsteld heeft, want De sigarenboer deed de oorspronkelijke titel niet alle eer aan – neemt ze het publiek mee op haar zoektocht naar dé perfecte titel. Ze sprak met zoveel enthousiasme dat Bram meteen na het tafelgesprek De Weense sigarenboer gekocht heeft en haar ook een handtekening is gaan vragen.

Hoe uitzonderlijk is dat, een handtekening van de vertaler?

Laat het wel duidelijk zijn, vertalers worden net iets te vaak over het hoofd gezien. De vertaalsters ademden vandaag een passie uit voor boeken en voor hun vak. Ze mogen best wat vaker in de schijnwerpers geplaatst worden want, laten we eerlijk zijn, zonder hen zouden veel mooie boeken aan ons voorbijgaan.

Yond Boeke | De acht bergen | Paolo Cognetti | De Bezige Bij
Liesbeth van Nes | De Weense sigarenboer | Robert Seethaler | De Bezige Bij
Paula Stevens | Max, Mischa & het Tet-offensief | Johan Harstad | Uitgeverij Podium