De avond is ongemak stond al op mijn radar voor alle laaiend enthousiaste recensies verschenen, en toen werd ik bang. Iedere keer als ik Grim binnenliep, hield ik het boek eventjes vast. Zou ik het meenemen of er toch nog even over nadenken? Uiteindelijk hakte ik enkele weken geleden de knoop door en won mijn nieuwsgierigheid. Maar wat vond ik er nu uiteindelijk van?

Marieke Lucas Rijneveld is een 26-jarige Nederlandse schrijfster en dichter. Voor haar recente debuutroman bracht zij in 2015 haar bekroonde dichtbundel Kalfsvlies uit. Ze wordt gezien als een van Nederlands grootste aanstormende talenten en dat zorgt natuurlijk voor hoge verwachtingen bij het uitbrengen van een debuutroman.

In De avond is ongemak zien we, door de ogen van Jas (de oudste dochter uit een gereformeerd boerengezin), wat de impact van een overlijden kan betekenen voor een gezin en hoe ieder familielid daar op zijn eigen manier op reageert. Daarnaast krijgen we ook een glimp van het boerenleven in 1999, de periode waarin vele melkboeren getroffen worden door de uitbraak van een dodelijke koeienziekte.

De extra verhaallijn van de koeienziekte is niet voor de teerhartige lezers, maar was voor mij minder gruwelijk dan sommige andere passages in het boek. De vergelijking met Lize Spit zag ik enkele keren passeren toen ik door de reviews van dit boek scrolde, en terecht. Er is duidelijk een symmetrie tussen de twee debuutromans. Beiden vertellen ze het ijzingwekkend verhaal van een vrouwelijk hoofdpersonage, beide verhalen situeren zich in een gelijkaardig decor en beide hebben ze een rauwe doch poëtische vertelstijl al vond ik in tegenstelling tot vele anderen dat Rijneveld een beter verhaal had dan Spit: het overlijden van een geliefd familielid (de oudste zoon) leidt tot de teloorgang van een gezin/personage.

Toch vind ik dat ook in dit boek te veel nodeloos ‘choquerende’ scenes aanwezig zijn. Sommige scenes, hoe huiveringwekkend ook, dragen bij tot het verhaal bv. het doden van dieren omdat de kinderen de dood beter willen leren begrijpen of de punaise in de navel van Jas. Het gaat me eerder om de scenes waarin personages seksueel misbruikt worden, maar waar later in het verhaal geen navolging aan gegeven wordt. Net als bij Het Smelt was het soms even slikken en had ik niet altijd zin om verder te lezen.

In contrast met die rauwe vertelstijl heeft Rijneveld dan weer wel een bijzonder poëtische schrijfstijl. Haar roman staat bol van de rake vergelijkingen, het enige probleem is dat het er iets te veel zijn. Ik overdrijf hier misschien een beetje, maar om de twee zinnen kan je wel een vergelijking spotten. Dat gaat na een tijdje toch behoorlijk op de zenuwen werken. Toch is er in de roman misschien een verklaring voor dit ietwat vreemde verschijnsel terug te vinden, al is dit louter eigen speculatie. Het hoofdpersonage Jas heeft namelijk heel wat neurotische trekjes in haar handelen en waarom zou Rijneveld dat dan ook niet laten doorschemeren in haar vertelstijl? Jas houdt er ontzettend van om lijstjes, doemscenario’s en andere vreemde rituelen te bedenken. Waarom zou ze ook niet de dwangmatige noodzaak voelen om alles met iets anders te vergelijken? Maar zoals ik al zei, is dit louter hypothetisch en kan ik nergens anders bewijs voor deze theorie terugvinden.

Ach, het boek zal zeker veel liefhebbers vinden bij lezers van Het Smelt bijvoorbeeld, of liefhebbers van rauwe grafische of meedogenloze verhalen. Voor mij kon het boek helaas niet aan de verwachtingen voldoen en ik ben ook niet geneigd om haar toekomstige romans te lezen.

De avond is ongemak | Atlas Contact | 271 pagina’s | **/*****